Het dorp ligt erbij alsof de tijd is stilgevallen. Bulldozers ruimen puin. Op 28 mei 2025 werd Blatten, een bergdorp in het Zwitserse kanton Wallis, getroffen door een verwoestende lawine van ijs, rots, aarde en smeltwater. Een deel van de Birch-gletsjer boven het dorp brak af en sleurde alles mee op zijn weg naar beneden. Bijna negentig procent van het dorp werd bedolven en één persoon wordt nog altijd vermist. Het is een geluk bij een ongeluk dat de meeste bewoners al waren geëvacueerd nadat wetenschappers waarschuwden voor instabiele gletsjerfragmenten. Wat resteert is een landschap dat herinnert aan een open wond. En wat ooit uitzonderlijk was, wordt door klimaatverandering een terugkerend risico. Zonder bindende internationale afspraken over uitstootreductie dreigen berggebieden wereldwijd instabiel te worden.

Wat gebeurde er precies?
Dit was geen klassieke sneeuwlawine. Volgens het Zwitserse Institut für Schnee- und Lawinenforschung ging het om een gletsjerlawine: een zeldzaam maar krachtig fenomeen waarbij een deel van een gletsjer afbreekt en een mix van ijs, rotsblokken en water in beweging komt.
Zo’n instorting ontstaat meestal niet door één enkele oorzaak, het is eerder een samenspel van factoren die elkaar versterken. De gletsjer was verzwakt door langdurige dooi, onderliggende permafrost raakte aangetast, en ook neerslag en temperatuurverloop speelden een rol. Het resultaat: een perfecte storm van geologische instabiliteit, veroorzaakt door de gevolgen van een opwarmende aarde.

Wat is permafrost?
Permafrost is een permanent bevroren bodem die voorkomt op grote hoogten en breedtegraden. In de Alpen fungeert het als een soort ‘koude lijm’ die rotsformaties en ijsmassa’s bijeenhoudt. Door opwarming smelt deze laag, waardoor bergflanken instabiel worden. Wat jarenlang stevig verankerd leek, kan plotseling verschuiven of instorten.

De Alpen warmen sneller op dan de rest van de wereld
De ramp in Blatten komt niet uit het niets. De Alpen warmen met 0,3°C per decennium op, bijna twee keer zo snel als het mondiale gemiddelde. Wetenschappers waarschuwen al jaren dat de Alpen bijzonder kwetsbaar zijn voor klimaatverandering, en deze waarschuwingen worden nu realiteit. De cijfers van het Zwitserse gletsjermeetnetwerk GLAMOS spreken boekdelen: Zwitserse gletsjers hebben alleen al in 2022 meer dan 6% van hun volume verloren, een record dat nog nooit eerder was gemeten.
Deze veranderingen dwingen gemeenschappen tot aanpassing. Overal in de Alpen worden vroege waarschuwingssystemen uitgebreid, zoals het systeem dat Blatten waarschijnlijk voor veel meer slachtoffers heeft behoed. Bergdorpen investeren in betere monitoring van instabiele ijsmassa’s en ontwikkelen evacuatieprotocollen voor gevaarlijke situaties.

De verdwijnende gletsjers van Zwitserland
Het Swiss Glacier Monitoring Network (GLAMOS) documenteert al decennialang de dramatische veranderingen in de Zwitserse Alpen. Hun jaarlijkse metingen tonen aan hoe hele gletsjertongen verdwijnen of nog slechts fragmenten zijn van wat ooit eeuwige sneeuw leek. In het kanton Wallis, waar Blatten ligt, zijn deze veranderingen het meest dramatisch zichtbaar.

Van Blatten naar de Marmolada: een dodelijk patroon
Blatten is helaas geen geïsoleerd incident. Op 3 juli 2022 stortte een deel van de Marmolada-gletsjer in de Italiaanse Dolomieten in, waarbij elf bergbeklimmers om het leven kwamen. Deze gebeurtenissen worden steeds vaker gezien als onderdeel van een patroon dat zich over de hele wereld manifesteert.
Bij de Marmolada-ramp speelden recordtemperaturen een cruciale rol, net zoals bij vele andere recente gletsjerlawines. De berggebieden van de wereld verliezen hun stabiliteit, en dit proces versnelt. Wetenschappers waarschuwen dat bij ongewijzigd klimaatbeleid dergelijke gletsjerlawines tegen 2050 twee tot drie keer frequenter zullen worden.
De onderliggende oorzaak is helder: een opwarmend klimaat verandert de fysieke structuur van het landschap zelf.
Toch blijven we niet machteloos toekijken. Na de Marmolada-tragedie hebben Italiaanse en Zwitserse wetenschappers hun samenwerking geïntensiveerd. Ze ontwikkelen nieuwe technieken om instabiele gletsjerdelen te monitoren met behulp van satellietdata en seismische sensoren. De tragische lessen van de elf slachtoffers aan de Marmolada helpen nu andere berggebieden beter voorbereid te zijn.

De Kolka ramp
Toch was er eerder een ramp die wel catastrofaal afliep. Op 20 september 2002 stortte de Kolka-gletsjer in de Russische Kaukasus in en liet daarmee de verwoestende kracht zien van wat wetenschappers nu als de grootste bekende gletsjercatastrofe beschouwen.
Meer dan 140 miljoen kubieke meter ijs, modder en puin gleed 18 kilometer bergafwaarts en begroef kleine dorpen in Noord-Ossetië. Tussen de 120 en 140 mensen kwamen om het leven, waaronder de bekende Russische acteur Sergei Bodrov Jr. en zijn 27-koppige filmcrew die op dat moment documentaires opnamen in de berggebieden.
In tegenstelling tot recente rampen zoals in Blatten (2025) of de Marmolada (2022), kwam Kolka zonder waarschuwing. Er was daarom geen evacuatie en geen voorbereiding, alleen een plotselinge muur van ijs en steen die alles op zijn pad vernietigde.
De omvang was ongekend: waar de Marmolada-lawine elf slachtoffers eiste op een specifieke bergflank, verwoestte Kolka hele gemeenschappen over achttien kilometer. Het toont aan hoe cruciaal vroegtijdige waarschuwingssystemen zijn, precies wat Blatten voor een vergelijkbare tragedie behoedde.
Kolka blijft een donkere herinnering aan wat er kan gebeuren wanneer gletsjers instabiel worden, en vormt de meetlat waarmee alle latere gletsjerlawines worden vergeleken.
Hoewel Kolka plaatsvond in 2002, lang voor de huidige klimaatcrisis volledig zichtbaar werd, versnelt dit patroon van gletsjerlawines nu door de voortgaande opwarming. Wat toen een zeldzame ramp leek, wordt steeds gewoner.

De berg spreekt
Rampen als die in Blatten, de Marmolada en Kolka zijn menselijke tragedies, maar tegelijkertijd ook natuurlijke signalen die we kunnen leren interpreteren. Ze confronteren ons met de grenzen van beheersbaarheid en met de noodzaak om risico’s anders te begrijpen. Ze dwingen ons vooral om te erkennen dat zelfs de meest vertrouwde landschappen onder druk staan.
De respons op Blatten toont echter ook onze aanpassingskracht. Binnen enkele uren waren reddingsteams ter plaatse, tijdelijke huisvesting werd geregeld, en plannen voor herbouw op veiligere locaties zijn al in ontwikkeling. Het dorp zal herrijzen, maar anders dan voorheen, met betere waarschuwingssystemen, en met een dieper besef van de krachten die onder hun voeten bewegen.
Wat hier gebeurde is niet zomaar een gebeurtenis. Het is een verhaal over een veranderend systeem en over onze plaats daarin. Een verhaal dat vraagt om zowel nederigheid als daadkracht.

Wat nemen we mee?
Blatten is geen symbool. Het is een plek. Een dorp met gezinnen, verhalen en herinneringen en een berg die veranderd is. De families die hun huizen verloren, zullen nieuwe bouwen. De gemeenschap zal zich heropbouwen, gewapend met nieuwe kennis en betere voorbereiding.
De vermiste persoon uit Blatten herinnert ons eraan dat achter elke klimaatstatistiek menselijke verhalen schuilgaan, net zoals de elf slachtoffers van de Marmolada ons leerden dat gletsjers niet alleen landschappen zijn, maar ook levensgevaarlijke krachten die respect vereisen.
Als we iets meenemen uit deze rampen, dan is het misschien dit: dat we niet alleen moeten reageren op wat we zien, maar ook leren anticiperen op wat nog onder de oppervlakte ligt. De berg heeft gesproken in Blatten, net als de Marmolada, en op talloze andere plekken. De conversatie is nog lang niet afgelopen. En het ijs, dat ooit eeuwig leek, vraagt om een nieuwe manier van samenleven.
De stilte na de storm is niet leeg, het is vol van mogelijkheden voor een toekomst waarin we beter luisteren naar wat de berg ons probeert te vertellen. Namelijk dat we door de klimaatverandering afstevenen op ongekende rampen en onvoorziene gevolgen als we niet drastisch en snel ingrijpen.