Vrijwel iedereen kent het volgende verhaal wel. Het is Halloweenavond, 30 oktober 1938. Nietsvermoedend luisteren mensen in Amerika naar de radio. Ze doen ondertussen de was, zijn aan het koken of gaan er eens goed voor zitten. Het is weer tijd voor een hoorspel.
Terwijl ze muziek aan het luisteren zijn, wordt de uitzending ineens onderbroken door breaking news. Op de planeet Mars zijn explosies waargenomen. Een straal gloeiend heet gas beweegt zich met enorme snelheid naar de aarde.
Na dit korte nieuwsfragment wordt het muziekprogramma hervat, tot er een nieuwe onderbreking volgt. Bij Grovers Mill, New Jersey, is een enorme meteoriet op de aarde neergekomen. De verslaggever ter plaatse vertelt dat er ‘iemand of iets’ naar buiten komt gekropen. Ondertussen worden omstanders gedood door het gifgas, afkomstig van Mars, tot er letterlijk een radiostilte valt. De verslaggever is ook omgekomen. De verwoesting spreidt zich razendsnel uit met de vernietiging van New York tot gevolg en uiteindelijk de radiostudio van CBS, van waaruit de uitzending wordt uitgezonden.

Massahysterie
De media springen hier volledig op in. Er wordt gesproken van een enorme massahysterie. Van de auteur van het hoorspel, Orson Welles, wordt schande gesproken en de pers eist uitleg van de 23-jarige acteur en theatermaker. Aan het einde van het hoorspel heeft hij duidelijk aangegeven dat het niet echt is en dat het een bewerking is van het boek The War of the Worlds van H.G. Wells, maar dat is volgens de media niet genoeg. Lang niet alle luisteraars hadden door dat het een knap staaltje acteerwerk betrof, zij dachten dat er een invasie van Mars was begonnen.
Zo zijn mensen in paniek de straat opgerend, met geïmproviseerde gasmaskers voor hun gezicht. Er zijn mensen die evacueerden, met grote verkeersopstoppingen tot gevolg en andere mensen zijn met een shock opgenomen in het ziekenhuis.

Schadeclaims
Later volgde er onderzoek door een psycholoog, Hadley Cantrill, naar de gevolgen van de uitzending. Op het moment dat het hoorspel werd uitgezonden was er een oorlogsdreiging, waardoor mensen al op hun hoede waren. Omdat een deel van de luisteraars middenin het verhaal afstemden op de zender, hadden zij niet door dat het een hoorspel betrof. Door de vorm kwam het realistisch over, er waren in die tijd wel vaker nieuwsonderbrekingen. Mensen waren door de tijdgeest ontvankelijk voor paniek en velen geloofden dat de verslaggever de Duitsers aanzag voor marsmannetjes. Zij dachten dat de ondergang van de wereld was aangebroken en dat de Duitsers met nieuwe, onbekende wapens naar Amerika waren gekomen. Er volgden dan ook vele schadeclaims voor de ontstane psychische schade.

Mediahype
Maar dan volgt de crux. De zogenaamd ontstane massahysterie is later volledig ontkracht.
De schrijvende pers had er in die tijd veel belang bij om het effect van het hoorspel te overdrijven. Ze wilden de reputatie van de radio, een grote concurrent, beschadigen. Luisteraars kregen het nieuws immers vrij direct te horen, terwijl de schrijvende pers pas de volgende ochtend met het nieuws kon komen. Ook kreeg de radio steeds meer inkomsten uit reclame, iets wat bij de kranten sterk was gedaald, waardoor zij in hun bestaan bedreigd werden.
Uiteindelijk bleek ook dat de conclusies van Cantrill gebaseerd waren op interviews met maar 135 personen, dus niet de miljoen waar eerder over gesproken werd. Om het effect van zijn onderzoek te vergroten had hij vooral de meest schokkende citaten gebruikt.
Er is dan ook geen enkel bewijs dat er een totale massahysterie was ontstaan. Sterker nog, veel luisteraars gaven aan dat ze meteen doorhadden dat het een hoorspel was, mede omdat dat ook duidelijk was gezegd. Er was weliswaar een kleine groep die inderdaad in paniek was geraakt, maar beslist niet in de grote getale waar de pers over sprak. Er was dan ook eerder sprake van een mediahype.

Nepnieuws en propaganda
In deze tijd van nepnieuws, en volgens sommigen zelfs propaganda, is het dan ook de vraag hoe ontvankelijk wij zijn voor alles wat de pers en social media ons voorschotelt. Zijn wij beïnvloedbaar en geloven we hoorspelen als we middenin een uitzending vallen? Of zijn wij geneigd om met de beeldvorming door de geschreven pers mee te gaan?
Dit verhaal laat duidelijk zien dat we altijd kritisch moeten blijven. Het hoorspel had weliswaar bijna geen invloed, maar werd toch door een kleine groep geloofd. De geschreven pers veroorzaakte een mediahype en werd ook geloofd.
Tot op de dag van vandaag hoor ik mensen dit verhaal vertellen en zij eindigen bij de massahysterie. Deze mensen weten niet dat er allang is aangetoond dat ook dat niet waar is.
Een mooie overweging om voor jezelf over na te denken is dan ook: in hoeverre ben jij beïnvloedbaar?