De glutenvrije diëtist: Sofie (links) en Lisanne (rechts)

In november 2024 werd bekendgemaakt dat er groen licht is gegeven voor een landelijke coeliakiescreening bij jonge kinderen. De opsporing van deze auto-immuunziekte, die gekenmerkt wordt door een glutenintolerantie, is mogelijk via het consultatiebureau. Een persoonlijke noot van mezelf: als geen ander weet ik hoe belangrijk dit is. Niet alleen ik, maar velen met mij, hebben vaak jarenlang op een diagnose moeten wachten. Sterker nog, ik was eind dertig toen ik eindelijk het verlossende antwoord kreeg. Dat komt niet alleen door onkunde, maar juist omdat deze aandoening ook wel bekendstaat als een ‘kameleon’. De klachten zijn zeer uiteenlopend en worden vaak niet meteen gekoppeld aan coeliakie. Met deze vroege opsporing wordt veel leed voorkomen en kan het glutenvrije dieet meteen als behandeling ingezet worden. Maar daarmee zijn we er helaas nog niet. Wat veel mensen niet weten is dat het dieet weliswaar de enige behandeling is, maar dat er dusdanig veel fouten mee gemaakt worden, dat men alsnog met de handen in het haar zit. Het is geen kwestie van alleen maar glutenvrij eten, er liggen juist door dit dieet weer andere risico’s op de loer. Ik sprak hierover met Sofie en Lisanne van de glutenvrije diëtist.

Mijn eerste vraag is hoe de glutenvrije diëtist is ontstaan.
“De eigenaresse van de praktijk, Lisanne, kreeg zelf de diagnose coeliakie toen zij net afgestudeerd was als diëtist. Ze merkte vrijwel meteen dat ze tegen verschillende dingen aanliep. Zaken als: hoe voed je je lichaam nou eigenlijk goed met het glutenvrije dieet? Veel producten in de supermarkt zijn behoorlijk bewerkt en geven je lichaam niet wat het nodig heeft om goed te kunnen herstellen en echt beter te worden. Dat is dan ook meteen ons doel geworden. We willen andere mensen met coeliakie en gluten gerelateerde aandoeningen informeren en motiveren om hiermee aan de slag te gaan, zodat zij voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen en weer gezond en vol energie door het leven kunnen gaan. Als Lisanne hier als diëtist al moeite mee had, hoe moest dat dan zijn voor mensen zonder medische achtergrond? We raden in eerste instantie dan ook altijd aan om aan de bel te trekken bij een gespecialiseerde diëtist, zodat je echt leert hoe je goed glutenvrij moet eten. Zo leer je hoe je etiketten kunt lezen, hoe je rekening houdt met sporen van gluten in verband met kruisbesmetting, maar ook hoe je rekening houdt met sociale situaties. Bij een ander eten of uit eten gaan, kan ineens een enorme uitdaging zijn.”

Als je eenmaal de diagnose krijgt, word je vaak uitgezwaaid met de woorden dat je vanaf nu glutenvrij moet eten en daar blijft het bij. Dan begint de eigen zoektocht naar hoe dat nou moet, dat glutenvrij eten. Men gaat via internet op zoek naar antwoorden, rommelt wat aan en er komt een enorme lading informatie op je af, waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet. Ik vroeg dan ook aan Sofie wat zij daarvan merkt in de praktijk.
“Wat wij vaak fout zien gaan, is enerzijds dat mensen niet altijd goede uitleg hebben gehad over hoe je glutenvrij eet. Ze missen belangrijke kennis over hoe je omgaat met kruisbesmetting of bijvoorbeeld dat haver zonder een glutenvrij logo gluten bevat.
Daarnaast zie je ook echt dat mensen vaak niet goed weten hoe ze voedzaam glutenvrij kunnen eten. We geven daarom (gratis) webinars met informatie waarmee je als basis kan starten. Doordat glutenvrije producten de gluten missen, voegen fabrikanten vaak allerlei andere stoffen zoals suikers, zouten en vetten toe om de smaak, structuur of het mondgevoel te verbeteren. Dit maakt veel glutenvrije producten onwijs bewerkt voedsel en dit is niet goed voor de (darm)gezondheid. Wij vinden het ontzettend jammer dat er zo weinig echt gezonde glutenvrije producten in het schap liggen. De meeste glutenvrije producten zien er bruin uit, maar zijn gemaakt van witte granen. De impact hiervan op de gezondheid van mensen is enorm. Daardoor ontstaan er vaak juist weer nieuwe gezondheidsklachten zoals vermoeidheid, een onregelmatig ontlastingspatroon of dat mensen continu trek blijven houden. Wij weten als gespecialiseerd diëtist hoe je wel voedzaam en goed glutenvrij kunt eten en gunnen iedereen deze kennis. Het is vaak minder ingewikkeld dan mensen denken, maar je moet het maar net weten. Er ligt hier wat ons betreft nog een enorme kans.”

De glutenvrije diëtist kan zeer behulpzaam zijn voor mensen die net de diagnose hebben gekregen. Maar ook voor mensen die al jaren glutenvrij eten en nog steeds gezondheidsklachten ervaren. Dat zijn er meer dan je zou denken. Hoe zetten zij zich precies in voor beide groepen?
Lisanne vertelt: “Dat doen wij op allerlei verschillende manieren. Doordat ik zelf begin twintig was toen ik de diagnose coeliakie kreeg, weet ik wat er allemaal komt kijken bij een overstap naar het glutenvrije dieet. Wij zien hier in de praktijk heel veel mensen met coeliakie of mensen die glutenvrij eten om een andere (gezondheids)reden. We bieden gespecialiseerde trajecten. Zo hebben we een speciaal programma waarin mensen die net glutenvrij eten leren hoe ze goed glutenvrij kunnen eten. Ze kunnen hierin leren hoe ze etiketten lezen, hoe ze om kunnen gaan met kruisbesmetting en hoe ze weer onbezorgd bij een ander kunnen gaan eten. Maar we hebben ook andere programma’s die juist inspelen op gezond glutenvrij en hoe voed ik mijn lichaam goed binnen het glutenvrije dieet, zoals bijvoorbeeld ons glutenvrije traject. Daarnaast hebben we nog een aantal programma’s waarin we specifiek inzoomen op een bepaalde klacht, zoals ons traject voor vermoeidheidsklachten en ons traject voor mensen die buikklachten houden ondanks het glutenvrije dieet. Hierin delen we allerlei tips en tricks hoe mensen hier verbetering in kunnen krijgen.”

Een veelgehoorde klacht over glutenvrij eten is dat het behoorlijk duur is. Zo betaal je voor bepaalde producten soms gerust het drie- of vierdubbele dan voor de variant waar wel gluten in zitten. Glutenvrij eten doe je dan ook niet voor je plezier. Hoe staat Sofie daar tegenover?
“Dat is iets wat wij hier zeker merken. Het brengt meer productiekosten met zich mee om een bepaald product glutenvrij te produceren. Er moeten tijdens het productieproces goede testen gedaan worden en er moeten verschillende extra maatregelen worden genomen zodat het eindproduct echt zeker weten glutenvrij is. Om kosten te besparen, kun je ook aan de slag om meer zelf te maken en vooral voor voedsel te kiezen dat van nature glutenvrij is. Vaak zijn dat de meer betaalbare producten. Denk hierbij aan groente en fruit, zuivel, eieren, noten of glutenvrije volkoren granen. Als je dit combineert met wat goede, voedzame glutenvrije producten uit bijvoorbeeld de supermarkt of gespecialiseerde webshops en de aanbiedingen een beetje in de gaten houdt, kun je vaak veel besparen qua kosten.”

De Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV) zet zich al tijden in om het glutenvrije dieet vergoed te krijgen. Het dieet is immers het enige medicijn en mensen met diagnoses als coeliakie, glutensensitiviteit of dermatitis herpetiformis moeten de extra kosten die dit met zich meebrengt zelf betalen. Zo zijn zij een petitie gestart en hebben deze aangeboden aan de minister van Volksgezondheid. Veel mensen komen namelijk in de problemen door de hoge kosten, die levenslang zijn. Tot op heden heeft de Tweede Kamer hier geen gehoor aan gegeven.
“Ik sluit mij daar helemaal bij aan. Voor mensen met deze diagnoses is het ook het enige medicijn. Dat wordt vaak onderschat. Wij zijn dan ook een groot voorstander van het vergoeden van de extra kosten en hopen dat hier in de toekomst verandering in komt.”

Het onderschatten van dit dieet gebeurt ook op andere fronten. Het wordt weleens gezien als een trend en er bestaat veel onwetendheid over. Zo zweren sommige mensen bij het dieet om af te vallen.
“Er is wetenschappelijk bewezen dat je met elk dieet kunt afvallen, omdat je op je voeding gaat letten. De gluten hebben er weinig mee te maken. Als er geen medische noodzaak is om glutenvrij te eten, loop je juist het risico op tekorten in het voedingspatroon. Dat is echt heel zonde. Glutenbevattende volkorenproducten kunnen juist een mooie bijdrage aan de gezondheid leveren en de kans op verschillende ziektes verminderen. Het is dan ook niet nodig dat iedereen glutenvrij gaat eten. Het levert eerder gezondheidsklachten op, vooral als mensen voornamelijk uit het glutenvrije schap gaan eten. Wij raden het dan ook af om op eigen initiatief glutenvrij te gaan eten. Doe dit altijd in overleg met een gespecialiseerd diëtist en/of specialist.”

Juist door dit soort berichtgeving worden mensen met coeliakie, glutensensitiviteit of dermatitis herpetiformis niet altijd serieus genomen. Iedereen kent wel verhalen over mensen die naar een restaurant gaan, vragen om glutenvrije gerechten en als toetje ineens glutenbevattende ingrediënten geen probleem meer vinden. Hierdoor ontstaat een verkeerd beeld. Sofie merkt dat ook.
“Dat is echt wel iets dat wij zeer vaak terughoren op het spreekuur. Mensen hebben hierdoor het idee dat zij niet serieus worden genomen. Er is daardoor echt wel een stukje onbegrip. Om te beginnen weet lang niet iedereen wat coeliakie is en wat het betekent om met deze auto-immuunziekte te leven. Ze hebben dan ook geen idee welke impact het binnenkrijgen van het kleinste spoortje gluten op je lichaam heeft. Daarom is het een veelbesproken thema in de praktijk. Je moet binnen het glutenvrije dieet al snel leren om goed voor jezelf op te komen en wij helpen daar graag bij.”

Coeliakie is zoals gezegd een auto-immuunziekte waarbij je lichaam na inname van gluten antistoffen aanmaakt tegen je eigen weefsels. De gezonde dunne darm heeft aan de binnenkant darmplooien met daarop darmvlokken. Hierdoor kunnen de darmen het eten goed afbreken en verteren en ten slotte opnemen in het lichaam. Door het eten van gluten ontstaan er onder andere ontstekingsreacties in het darmslijmvlies van de dunne darm, waardoor de darmvlokken beschadigd raken. Hierdoor kan de darm zijn werk niet meer goed doen en wordt de voeding niet goed verteerd en/of opgenomen. Zeker 1 op de 100 mensen heeft coeliakie. Het is echter een aandoening die vaak gemist wordt, waardoor geschat wordt dat maar 20% van de mensen weet dat ze deze aandoening hebben. Mede daarom is een vroegtijdige opsporing zo belangrijk.
Wil je ook aan de slag om gezond glutenvrij te eten, of ben je zoekende in hoe je glutenvrij eet? De gespecialiseerde diëtisten van glutenvrijedietist.nl geven regelmatig gratis webinars en hebben verschillende mooie e-books en trajecten. Kijk hiervoor op: https://www.glutenvrijedietist.nl/